Bij de invoering in 1838 (na de afscheiding van België) van de op 18 april 1827 reeds afgekondigde maar niet ingevoerde "Wet op de zamenstelling der regterlijke magt en het beleid der justitie" (Wet op de rechterlijke organisatie) werd het noordelijk deel van de provincie Holland verdeeld in de vier arrondissementen Amsterdam, Alkmaar, Hoorn en Haarlem. Het arrondissement Hoorn werd in 1877 opgeheven. In ieder arrondissement werd een arrondissementsrechtbank ingesteld. Deze werd de rechtsopvolger van de opgeheven rechtbank van eerste aanleg en de rechtbank van koophandel. Het rechtsgebied omvat de rechtsgebieden van alle kantons in het arrondissement bij elkaar. De kantongerechten (de opvolgers van de vredegerechten) in het arrondissement Alkmaar waren in 1930: Alkmaar, Helder, Hoorn, Medemblik en Schagen. Eind 1933 werd de grens van het arrondissement gewijzigd. De kantons Medemblik en Schagen werden opgeheven en hun rechtsgebieden opgedeeld. Het merendeel van de straf- en burgerlijke zaken valt onder de bevoegdheid van de arrondissementsrechtbanken. Bij strafzaken worden overtredingen en misdrijven onderscheiden. De berechting van overtredingen, met uitzondering van de overtredingen van bedelarij en landloperij, is opgedragen aan de kantongerechten. De berechting van misdrijven, met uitzondering van stroperij, behoort tot de competentie van de arrondissementsrechtbanken.