Openbare Werken is zeker een van de oudste onderdelen van het Haarlemse stadsbestuur. De stadstimmerman en de stadsfabriek zorgden al in de Middeleeuwen voor het onderhoud van de wallen en de gebouwen in Haarlem. Deze functionarissen besteedden het werk uit en hielden toezicht op de uitvoering. Deze werkwijze hield tot ver in de 19e eeuw stand, tot 1880 bestond Openbare Werken uit één opzichter, die zijn bureau aan huis had, indien nodig mensen in dienst nam en dan de kosten declareerde bij de Gemeenteontvanger. Pas in 1880 kreeg hij de stadsarchitect naast zich, die het toezicht kreeg op de werken en eigendommen van de gemeente. De opzichter kreeg het toezicht over straten, wegen en riolen, de bepalingen betreffende de bouwpolitie en het toezicht op de brandblusmiddelen. Deze twee ambtenaren kregen een eigen bureau in het huis naast de Pandpoort. Prompt kwam er nu een snelle uitbreiding van het personeel van de gemeentewerken, zodat de burelen in 1892 moesten worden verplaatst naar het huis van de bewaarder van het Gymnasium aan het Prinsenhof en later, in 1923, naar het gebouw Jacobijnestraat 24. In 1967 werd het pand Koningstein aan het Zuider Buiten Spaarne 22 betrokken. In 1902 werd voor het eerst een directeur benoemd en was er sprake van de Dienst Openbare Werken. Aan de Dienst werd in 1919 het Gemeentelijk Grondbedrijf toegevoegd. De dienst kreeg in 1929 zijn bedrijfsvorm. Openbare Werken en het Gemeentelijk Grondbedrijf zijn zo met elkaar verweven dat deze twee diensten in één genoemd werden: Bedrijf Openbare Werken en het Gemeentelijk Grondbedrijf. Rechtsopvolger per 1 januari 1991: Sector Gemeentewerken van de Gemeente Haarlem. De kerntaken betroffen de werken van openbaar nut en de verzorging van en voor de huisvesting van de gemeentelijke instanties.