De eerste HBS-en werden in september 1864 geopend. Rijksscholen kwamen er het eerst te Groningen en Roermond; de eerste gemeentelijke HBS-en te Zutphen, Leiden, Delft, Haarlem, Sneek, Deventer en Maastricht. Tijdens het eerste cursusjaar kwam er nog een rijks-HBS te Middelburg en een gemeentelijke te Den Haag. Het waren alle vijfjarige HBS-en. De eerste met een driejarige cursus werd in september 1865 te Gouda geopend. In 1870 was het voorgeschreven minimum van 15 rijksscholen bereikt en hadden vele gemeenten een HBS gesticht. Bij raadsbesluit van 20 april 1864 werd besloten te Haarlem een Gemeentelijke HBS met vijfjarige cursus te vestigen. De school werd voorlopig gevestigd in het gebouw van het Stedelijk Gymnasium aan het Prinsenhof. Een jaar na de opening betrok men een eigen gebouw aan de Jacobijnestraat. De begindatum van de cursus werd bepaald op maandag 5 september 1864. Bij raadsbesluit van 27 juli 1887 werd de HBS ook toegankelijk gesteld voor meisjes. Het schoolgebouw aan de Jacobijnestraat werd uiteindelijk te klein. Op 3 september 1907 vond de opening plaats van het nieuwe schoolgebouw aan de Zijlvest. Na de Eerste Wereldoorlog werden verschillende nieuwe scholen in Haarlem gesticht, waaronder een tweede HBS met vijfjarige cursus in september 1919, in het gebouw Prinsen Bolwerk 3. De 'oude' school heette voortaan eerste HBS met vijfjarige cursus. In 1925 vond de lyceumgedachte meer en meer ingang. De HBS moest een literair-economische afdeling erbij krijgen en samen met het Gymnasium een Lyceum vormen. In 1933 werd om bezuinigingsredenen besloten tot opheffing van de gymnasiale en van de literair-economische afdeling van het Lyceum. Hiermee werd het bestaan van het Gemeentelijk Lyceum beëindigd; het verkreeg met ingang van 1 september 1933 de naam eerste HBS-B met vijfjarige cursus. In 1958 werden de HBS-A en de HBS-B opgeheven en in plaats daarvan werd het Lourens Costerlyceum gesticht.
