Schuttersgilden, zoals schutterijen oorspronkelijk heetten, ontstonden in de 13e eeuw, in de Noordelijke Nederlanden later. De eerste vermelding van schutters in Haarlem is van 1374. Hun wapen was de voetboog, hun patroonheilige - zoals overal - Sint Joris. In 1468 wordt de schutterij op de handboog vermeld, hun schutspatroon was Sint Sebastiaan. De schutterijen hadden als taken de verdediging van de stad, het helpen handhaven van de openbare orde in de stad en het namens de stad voldoen aan de verplichting tot 'heervaart', dat wil zeggen het voldoen aan de verplichting de graaf op verzoek een aantal manschappen ter beschikking te stellen in geval van oorlog. Ook liepen zij mee in processies en vergezelden zij het stadsbestuur. De schutters oefenden in de schuttersdoelen. In 1561 vond een reorganisatie van de schutterij plaats. De handboogschutterij werd opgeheven. Zoals ook in andere Hollandse steden, werd in Haarlem in 1580 de schutterij grondig gereorganiseerd. Het middeleeuwse schuttersgilde werd een moderne burgerwacht, georganiseerd naar stadswijken in vendels, die met een bepaalde kleur werden aangeduid en per vendel door een officierskorps werden geleid. De voornaamste taak was het bewaken van de stad, schutters liepen 's nachts wacht en kwamen - overigens niet altijd - in actie bij oproeren. Buiten de stad werd de schutterij beperkt ingeschakeld bij militaire expedities. De roerige perioden van de Republiek lieten ook bij de schutterij sporen na, soms wat grotere democratisering. In 1795 werd de schutterij opgeheven en vervangen door de Gewapende Burgerwacht.