Overzicht relaties

Hierarchisch bovenliggend
Voorgangers en opvolgers
Beschrijving
Bestaansperiode
Begindatum
1928-09-01
Einddatum
1940-06-14
Geschiedenis

Op 1 september 1928 werd het Ministerie van Defensie opgericht. Het ministerie bestond uit de samenvoeging van het Ministerie van Oorlog (1843-1928) en het Ministerie van Marine (1843-1928). Al geruime tijd vóór 1928 werd overwogen de ministeries van Oorlog en Marine samen te voegen. De samenwerking tussen beide ministeries bleef beperkt tot gezamenlijke strategische planning en overleg op het hoogste niveau, maar het dagelijks beleid en alle technische, personele en administratieve zaken bleven strikt gescheiden. Wel adviseerde de in 1908 ingestelde ‘Raad van Defensie' als permanent college over de gehele defensie, dus zowel de land- als zeemacht. In 1912 was een koninklijk besluit tot opheffing van Oorlog en Marine en tot instelling van een ministerie van Defensie tot stand gekomen, maar mede door de Eerste Wereldoorlog was het niet gekomen tot uitvoering. Vooral de Marine verzette zich tegen deze plannen. Een complicatie was dat het zwaartepunt van de marinetaken in Oost-Indië lag, terwijl de landmacht primair de verdediging van Nederland als taak had.[1]

Niettemin kwam het in 1920 tot een soortgelijk besluit als dat van 1912, met als motieven: vereenvoudiging, bezuiniging en betere coördinatie van de verdediging. De samenvoeging zou echter pas in 1928 werkelijkheid worden. Marine verhuisde nu van Lange Voorhout 7 naar Plein 4. J.M.J.H. Lambooy werd de eerste minister van Defensie.[2]

Het nieuwe departement ging op 1 september van dat jaar van start met liefst zestien afdelingen. De meeste afdelingen waren of op de marine gericht of op de landmacht. Er waren maar een paar afdelingen die zowel op de landmacht als op de marine waren gericht. Veel vergelijkbare taken van de voormalige ministeries werden in de nieuwe organisatie niet geïntegreerd. Zo waren de afdelingen Personeel en Intendance gesplitst in een afdeling Landmacht en een afdeling Zeemacht. Deze tweedeling werd voor wat betreft de Intendance in 1931 ongedaan gemaakt, maar voor de overige afdelingen bleef de situatie tot 1940 ongewijzigd.[3]

Het departement van Defensie werd op14 juni 1940 onder bestuur van de "Chef des Stabes des Wehrmachtsbefehlshaber in den Niederlanden", generaal F.C. Christiansen, gesteld. De naam van het departement werd gewijzigd in "Abwicklungsstelle des Departement van Defensie”, afwikkelingsbureau van het departement van Defensie. Hiermee nam dit departement een uitzonderingspositie in, aangezien alle andere departementen onder de Rijkscommissaris gesteld werden. De ambtelijke leiding van het departement bleef in handen van de Secretaris-Generaal. Op 14 juni 1940 werd de Secretaris-Generaal van het departement van Defensie, C. Ringeling, op last van de Rijkscommissaris van het bezette Nederlandse gebied van zijn functie ontheven.[4] 

 

 

Functies en activiteiten

Het Ministerie van Defensie had taken omtrent de landmacht en marine:

- defensie van het land, legervorming, legerorganisatie, bouwen van vestingen, mobilisatievoorbereiding, verstoringen van de openbare orde onderdrukken (in uitzonderlijke gevallen), militaire luchtvaart, de economische verdedigingsvoorbereiding (in samenwerking met het ministerie van Economische Zaken aan het einde van de jaren-1930), verstrekte gelden aan de vereniging Het Nederland­sche Roode Kruis (toelagen en reis- en verblijfkosten van personeel).

- de kustverdediging van Nederland, bescherming van en toezicht op de koopvaardij en visserij, verdediging van de Nederlandse koloniën, beschikbaar stellen van personeel en materieel voor de zeemacht, loodwezen en hydrografie.[5]

 

 

Relaties
Onderliggend niveau
Naam Periode Beschrijving
1e Afdeling Juridische Zaken (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-06-14
2e Afdeling A Marinestaf (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-06-14
2e Afdeling B Generale Staf (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-06-14
3e Afdeling A Personeel Zeemacht (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-06-14
3e Afdeling Personeel Landmacht (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-06-14
4e Afdeling Materieel Zeemacht (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-06-14
4e Afdeling Artillerie Landmacht (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-06-14
5e Afdeling Genie (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-06-14
6e Afdeling A Intendance Zeemacht (Defensie) 1928-09-01 tot 1931
6e Afdeling B Intendance Landmacht (Defensie) 1928-09-01 tot 1931
6e Afdeling Intendance (Defensie) 1931 tot 1940-06-14
7e Afdeling Dienstplicht (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-06-14
8e Afdeling Comptabiliteit (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-06-14
9e Afdeling Loodswezen (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-06-14
10e Afdeling Hydrografie (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-06-14
11e Afdeling Secretarie, Indices en archieven (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-06-14
12e Afdeling Huishoudelijke dienst (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-06-14
Bibliotheek (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-06-14
Bureau van de Referendaris in algemene dienst (Defensie) 1936 tot 1940-06-14
Raad van Defensie 1928-09-01 tot 1940-06-01
Commissie voor de economische verdedigingsvoorbereiding (Defensie) 1936-04-03 tot 1940-05-01
Legercommissie (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-06-14
Grote staf van het leger (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-06-14
Generale staf (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-05-01
Intendance (Defensie) tot 1940-06-14
Plaatselijke staf (Defensie) tot 1940-06-14
Indeling van het Leger (Defensie) tot 1940-06-14
Wapen van de infanterie (Defensie) tot 1940-06-14
Wapen van de cavalerie (Defensie) tot 1940-06-14
Wapen van de artillerie (Defensie) tot 1940-06-14
Wapen van de genie (Defensie) tot 1940-06-14
Militaire Luchtvaart (Defensie) tot 1940-06-14
Wapen van de Koninklijke Marechaussee (Defensie) tot 1940-06-14
Militaire administratie (Defensie) tot 1940-06-14
Geneeskundige dienst (Defensie) tot 1940-06-14
Vrijwillige Landstorm (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-06-14
Vesting Holland en Stelling van Den Helder (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-06-14
Militair onderwijs (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-06-14
Staatsbedrijf van de artillerie-inrichtingen (Defensie) tot 1940-06-14
Topografische dienst (Defensie) tot 1940-06-14
Luchtvaartbedrijf te Soesterberg (Defensie) tot 1940-06-14
Commandementen van de marine en rijkswerf (Defensie) tot 1940-06-14
Ingenieurs van de marine (Defensie) tot 1940-06-14
Loodswezen, betonning, bebakening en verlichting (Defensie) tot 1940-06-14
Havenmeesters van de marine (Defensie) tot 1940-06-14
Korps zeeofficieren (Defensie) tot 1940-06-14
Officieren van de koninklijke marinereserve (Defensie) tot 1940-05-01
Korps officieren-vlieger (Defensie) tot 1940-06-14
Korps officieren van de mariniers (Defensie) tot 1940-06-14
Korps officieren van de marinestoomvaartdienst (Defensie) tot 1940-06-14
Korps officieren van gezondheid (Defensie) tot 1940-06-14
Korps officieren van administratie (Defensie) tot 1940-06-14
Commissies tot het examineren van officieren (Defensie) tot 1940-06-14
Koninklijk instituut voor de marine (Defensie) tot 1940-05-11
Hogere marinekrijgsschool (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-06-14
Opleiding van schepelingen van de marine (Defensie) tot 1940-06-14
Vlootcommissie (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-06-14
Veldpredikers en aalmoezeniers (Defensie) tot 1940-06-14
Inkwartiering (Defensie) tot 1940-06-14
Capitulantenreglement 1935 (Defensie) tot 1940-06-14
Fonds voor oude en gebrekkige zeelieden (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-06-14
Vaderlands fonds ter aanmoediging van de zeedienst van het land (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-06-14
Marine-rampenfonds 1914—1919 (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-06-14
Verenigingen tot vrijwillige oefening in de wapenhandel (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-06-14
Vereniging „Het Nederlandse Rode Kruis” (Defensie) 1928-09-01 tot 1940-06-14
Nederlandse Organisatie voor Toegepast-Natuurwetenschappelijk Onderzoek ten behoeve van de Rijksverdediging 1959
Voorgangers
Naam Jaar van overgang Beschrijving
Ministerie van Marine 1928-09-01
Ministerie van Oorlog 1928-09-01
Opvolgers
Naam Jaar van overgang Beschrijving
Afwikkelingsbureau tot 1940-06-14
Ministerie van Oorlog 1941-07-01
Ministerie van Marine 1941-07-01
Beheer
Identificatiecode van de instelling
Nationaal Archief
Publicatiestatus
Definitief
Niveau van detaillering
Gedeeltelijk
URL (permalink)
https://hdl.handle.net/10648/29f22e88-ce48-4c6b-8b45-841b786bdd72
Bronnen

[1] F.J.M. Otten, Gids voor de archieven van de ministeries en de Hoge Colleges van Staat 1813-1940 (Den Haag 2004) 224.

[2] Ibidem, 224.

[3] Ibidem, 225.

[4] H.H. Jongbloed, Inventaris van het archief van het Ministerie van Oorlog: Openbaar Verbaalarchief en Gedeponeerde archieven, (1811) 1813-1945 (1952) Versie: 22-01-2018 Nummer archiefinventaris: 2.13.01 Nationaal Archief, Den Haag 1995

[5] F.J.M. Otten, Gids voor de archieven van de ministeries en de Hoge Colleges van Staat 1813-1940 (Den Haag 2004), 225-230.