Overzicht relaties

Hierarchisch bovenliggend
Voorgangers en opvolgers
Identiteit
Parallelle namen
Vereeniging „Het Nederlandsche Roode Kruis”
"Nederlandsche Vereeniging tot het verleenen van hulp aan zieke en gewonde krijgslieden in tijd van oorlog"
Beschrijving
Bestaansperiode
Begindatum
1928-09-01
Geschiedenis

Het Nederlandse Rode Kruis was opgericht in 1867. Spoedig ontstond er discussie over de interpretatie van de doelstellingen, waarbij het Hoofdbestuur tegenover de afdelingen vast hield aan een enge uitleg. Uit de ervaring groeide het inzicht dat althans enige werkzaamheid in vredestijd noodzakelijk was wilde men wanneer de nood aan de man mocht komen voorbereid zou zijn op de uitvoering van de eigenlijke taak van de vereniging.[1]

 

 

Functies en activiteiten

In het begin was de taak van de nieuwe vereniging geheel beperkt tot het verlenen van hulp aan zieke en gewonde krijgslieden in tijd van oorlog, hetzij Nederland er al dan niet in betrokken was. Het Koninklijk Besluit van 1895 gaf de wenselijkheid dat reeds in tijd van vrede een geregeld overleg plaats moest vinden tussen het Hoofdcomité en de departementen van Oorlog en Marine, en bepaalde in art. 9 dat de aansluiting in oorlogstijd van de vereniging bij de geneeskundige diensten van land- en zeemacht in tijd van vrede zoveel mogelijk voorbereid en geregeld zou worden en dat daartoe de inspecteurs van die diensten zitting zouden krijgen in het Hoofdcomité.

 
In het Koninklijk Besluit van 1909 kwam dan de grote ommekeer: naast de hulpverlening aan zieke of gewonde militairen kreeg de vereniging tot doelstelling:
- "mede te werken tot leniging van de nood bij rampen in binnen- of buitenland;
- de vereniging zou  voorbereidingen treffen tot het in tijd van oorlog beschikbaar stellen van geoefend personeel, van geneeskundige inrichtingen en van doelmatig transport- en verplegingsmateriaal, en tot het in werking stellen van een Informatiebureau voor zieken en gewonden;
- in vredestijd zou zij zich wijden aan zodanig maatschappelijk werk dat de belangstelling der Natie in haar werk levendig gehouden werd en meegewerkt werd tot het verkrijgen van kapitaal en de nodige hulpmiddelen".
 
Van dit moment dateerde dus de uitgebreide vredestaak van het Nederlandse Rode Kruis, benevens het Informatiebureau als instelling van het Rode Kruis. Na de omschrijving van de taak in 1909 kwam er geen essentiële wijziging meer in de doelstelling van de vereniging. In 1914 kreeg het Rode Kruis in geval van mobilisatie de algemene leiding van de vrijwillige hulpverlening, en rustte op de andere erkende verenigingen (de Johanniter- en Malthezer Orde) de verplichting zich in dat geval aan de leiding van het Rode Kruis te onderwerpen. De in 1909 zeer ruim gestelde medewerking tot leniging van nood bij rampen in binnen- of buitenland werd in het Koninklijk  Besluit van 1917 geclausuleerd door de toevoeging: voor zover een goede vervulling van haar oorlogstaak daardoor niet in gevaar werd gebracht. Deze clausule was sindsdien gehandhaafd, doch heeft de grote vlucht van de werkzaamheden in vredestijd van het Rode Kruis niet verhinderd. Sinds de erkenning van de vredestaak van het Rode Kruis werd deze in zijn omvang en uitbreiding bepaald door behoefte en de door andere instellingen ontplooide activiteit.[2]

 

Mandaten/Gezagsbronnen

Op deze vereniging, naar aanleiding de op 22 Augustus 1864 te Genève gesloten overeenkomst (St. 1865 no. 85), sedert vervangen door het, op 6 Juli 1906 te Genève gesloten tractaat (St. 1908, no. 152), op zijn beurt vervangen door het, op 27 Juli 1929 aldaar gesloten verdrag (St. 1932 no. 395), aanvankelijk opgericht als „Nederlandse Vereniging tot het verlenen van hulp aan zieke en gewonde krijgslieden in tijd van oorlog", had betrekking tot het Koninklijk Besluit van 28 Maart 1925 (St. 126), gewijzigd bij Koninklijk Besluit van 16 Juni 1927 (St. 181) en 4 April 1934 (bijv. no. 446 van Stct. 93). Zij had ten doel hulp te verlenen aan zieken en gewonden en verder alle diensten en werkzaamheden te verrichten, zoals deze waren omschreven in art. 3 van het Koninklijk Besluit van 28 Maart 1925 (St. 126). Het teken, ingesteld bij artikel 18 van het tractaat van 6 Juli 1906 (zie hiervóór), bestaande in een rood kruis op een witte grond, was ook het onderscheidingsteken der vereniging. Bij Koninklijk Besluit van 5 Oktober 1910 (St. 298), aangegeven bij dat van 12 Augustus 1913 (St. 351), was een ereteken („Medaille van het Rode Kruis") ingesteld voor belangrijke diensten in of jegens de vereniging „het Nederlandse Rode Kruis” bewezen, terwijl het Hoofdbestuur bevoegd was om, voor dezelfde redenen, een zichtbaar te dragen Kruis van Verdienste of Medaille van Verdienste te verlenen.[3]

 

Structuur

Het Nederlands Rode Kruis werd bestuurd door een Hoofdbestuur, dat zijn zetel had te Den Haag en van welke leden, voor zover zij niet ambtshalve zitting hadden, alsmede zijn secretarissen, door de Koningin werden benoemd. In alle gemeenten van het Rijk konden, onder goedkeuring van het Hoofdbestuur, afdelingen worden opgericht, die rechtspersoonlijkheid moesten bezitten en wier statuten en reglementen moesten worden goedgekeurd door het Dagelijks Bestuur van het Nederlandse Rode Kruis. Europa was daartoe verdeeld in 13 kringen. Aan het hoofd van elke kring stond een kringcommissaris. Op aanbeveling van de gezamenlijke afdelingen in elke kring, welke aanbeveling door iedere kring door het Hoofdbestuur met zijn advies aan de Kroon werd ingezonden, werden door de Koningin kringcommissarissen benoemd die de kringen in het Hoofdbestuur vertegenwoordigden.[4]

 

Relaties
Bovenliggend niveau
Naam Periode Beschrijving
Ministerie van Defensie 1928-09-01 tot 1940-06-14
Ministerie van Oorlog 1941 tot 1946
Voorgangers
Naam Jaar van overgang Beschrijving
Vereniging „Het Nederlandse Rode Kruis” 1928-09-01
Opvolgers
Naam Jaar van overgang Beschrijving
Vereniging “Het Nederlandsche Roode Kruis” 1951
Beheer
Identificatiecode van de instelling
Nationaal Archief
Publicatiestatus
Definitief
Niveau van detaillering
Gedeeltelijk
URL (permalink)
https://hdl.handle.net/10648/d92b7f4d-bc96-4afe-afa0-fe8f3b695af2
Bronnen

[1] J.H. Rombach, J. Bervoets, I. Heidebrink Inventaris van het archief van het Nederlandse Rode Kruis: Hoofdbestuur, (1863) 1867-1945 (1950) herziene versie van archiefinventaris 2.19.014. Nummer archiefinventaris: 2.19.224 Nationaal Archief, Den Haag 2011

[2] Ibidem

[3] Staatsalmanak 1940

[4] Ibidem