Op 24 mei 1940 werd voor de archeologische monumentenzorg een afzonderlijke Rijkscommissie voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (RCOB) ingesteld, vooral om de museale- en opgravingactiviteiten beter te coördineren. De RCOB had als taakstelling de Minister te adviseren betreffende het oudheidkundig bodemonderzoek. De uitvoerende instelling van het RCOB was, het eveneens in 1940 opgerichte, Rijksbureau voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (RBOB). Zij was het algemene meldpunt voor bodemvondsten en had als voornaamste taakstelling de documentatie over deze vondsten.

In 1946 werd bij KB de Voorlopige Monumentenraad geïnstalleerd (vanaf 1961 werd dit de Monumentenraad). Deze werd het adviserende orgaan voor het ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen en was uiteindelijk verantwoordelijk voor de totstandkoming van de eerste Monumentenwet van 1961. De RCOB is in 1946 opgegaan als aparte afdeling in de Monumentenraad. Het RBOB werd in datzelfde jaar opgeheven. De taken van het RBOB werden overgenomen in de in 1947 opgerichte ROB. Deze werd de centrale meldkamer voor oudheidkundige bodemvondsten en ressorteerde direct onder de minister van Cultuur. Het uitvoerende beleid van de minister op het gebied van de monumentenzorg was in handen van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg (RDMZ) en de ROB en na het samengaan van de twee rijksdiensten in 2006 is de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumentenzorg (RACM) verantwoordelijk voor de uitvoering van de monumentenwet.

De ROB had de volgende taakstelling: Het verrichten van het oudheidkundig bodemonderzoek.

De ROB was weliswaar niet het enige opgravingsinstuut, wel is de dienst uitgegroeid tot het apparaat van de rijksoverheid voor

- de geïntegreerde combinatie van archeologisch onderzoek en monumentenzorg;

- het begeleiden van consolidatieprojecten van onroerende monumenten;

- het behoud en beheer van de kennis over het bodemarchief;

- de verspreiding van kennis door middel van onder andere publicaties;

- het bevorderen van een breed maatschappelijk draagvlak voor de archeologische monumentenzorg;

- het aansturen van provinciaal archeologen.